Çocukların yapmasını istemediğiniz olumsuz davranışlarını kurala dönüştürerek onlardan ne istediğinizi belli edebilirsiniz. Çocuklar anne babaların ve aile büyüklerinin kendilerinden ne beklediklerini, evde ve ev dışında nasıl davranmaları gerektiğini bilmek ister. Anne babaların bu konuda tutarlı olmaları, aynı davranışlara aynı tepkide bulunmaları, çok önemlidir. Babanın onaylamadığı ve kızdığı bir davranışa, anne “çocuğun üzerine çok gidiyorsun, bırak yapsın” diye arka çıkarsa, kural bozulur; çocuğun kafası karışır; neyin doğru neyin yanlış olduğunu öğrenemez. Büyük anne baba çocuğa olumsuz bir davranışından dolayı kızdığı veya ceza vermeye kalktığı zaman, büyükbaba veya büyükanne hemen arka çıkarak koruması altına alır. Aile büyüklerinin çocuk terbiyesine ve eğitimine müdahale ettiği evlerde disiplini sağlamak ve kural oluşturmak zordur.
Yapılmasını istemediğimiz davranışları kurala dönüştürerek bu davranışların yapılmasını önlemeye çalışabiliriz. Örnek olarak uyulması gereken davranışlar;
Kuralı Bozan Sonucuna Katlanır. İnsan hayatı ve dünyanın düzeni kanunlara kurallara bağlıdır. Bu kurallara uymayan, kuralın şekline ve ciddiyetine uygun bir sonuçla karşılaşır. Yağmurlu havada şemsiyesini almadan dışarı çıkan bir insan bunun sonucu olarak ıslanır. Soğuk ve karlı havada paltosunu giymeden sokağa çıkan bir çocuk üşür, hastalanır. Kırmızı ışıkta durmayan ve trafik kurallarına uymayan bir sürücü kaza yapar veya para cezası öder. Dikkat edildiğinde bütün bu olaylarda bir sebep sonuç ilişkisi olduğu görülecektir.
Aile toplantısında, çocukların da katılımıyla, belirlenen ve listesi yapılan kurallardan biri bozulduğunda ortaya bir sonuç çıkacaktır. Çocuğun ders alması ve davranışını düzeltmesi bakımından, sonuç olumsuz davranışla ilişkili olmalıdır. Kardeşine vuran ve canını acıtan bir çocuğa iki gün bisiklete binmeme cezası vermenin can acıtma davranışı ile bir ilişkisi yoktur. Böyle bir ceza hem çocuğa haksızlık yapıldığı kanaati verecek hem de ceza alınmasına sebep olduğu için kardeşine kin duyacaktır. İki gün bisiklete binmeme cezası, ancak devamlı olarak bisikletini sokakta bırakan çocuğa verilebilir. Bu ceza, bisikletini sokakta bırakmanın bedeli olduğu için çocuğu incitmez.
Kardeşinin oyuncağını kıran bir çocuğa iki gün sokağa çıkmama cezası vermek, sebep-sonuç ilişkisine aykırı olduğu için mantıklı ve adil değildir. Harçlığından biriktirdiği para ile kırdığı oyuncağın yenisini alma cezası daha öğretici ve daha etkili olacaktır.
Kurallar yazılı hale getirildikten sonra, her kuralın karşısına buna uymamanın sonucu da yazılırsa çocuklara mazeret uydurma ve itiraz fırsatı verilmemiş olur. Kurallar ve kuralın bozulması durumunda ortaya çıkacak sonuç aileden aileye değişiklik gösterebilir. Önemli olan, sonucun olumsuz davranışla ilişkili olması, çocuğun yerine getirebileceği ve katlanabileceği cinsten olmasıdır.
Çoğu anne babalar çocuklarının zorluk yaşamasını ve sıkıntı çekmesini istemez; zorlukların ve sıkıntıların onları mutsuz ettiğini düşünür, onları zor işlerden ve sıkıntılardan kurtarmak isterler. Çocukların zorluk ve sıkıntı yaşamasına izin vermeyerek, zorlandıklarında öğrenebilecekleri çok önemli kazanımlardan onları mahrum bırakabiliriz. Tecrübe iyi bir öğretmendir.
Kaynak: Çocuklara Söz Geçirme Sanatı / Ali ÇANKIRILI
