Anne Baba Tutumları ve Çocuk Üzerine Etkisi

Baskıcı ve Otoriter Aile Yaklaşımı

Karakteristik Özellikleri

Baskıcı ve otoriter aile yaklaşımını benimseyen anne babalar çocuğun kişilik özelliklerini ihtiyaçlarını ve ilgilerini dikkate almazlar. Katı bir disiplin anlayışına sahiptirler, kendilerini toplumsal otoritenin bir temsilcisi olarak görürler. Bu nedenle de çocuğun tüm kurallara itiraz etmeden kesinlikle uymasını isterler. Çocuğun kendi kendini yönetmesini, kendi başına kararlar almasına müsaade etmezler. Bu yaklaşımı benimseyen anne babalar çocuğu kendi tasarladıkları bir kalıba göre yetiştirmek isterler. Çocuklar sürekli denetim altında tutulur ve en küçük yanlışlıklar ve yaramazlıklar hoşgörüyle karşılanmaz.

Çocuk Üzerine Etkisi

• Çocuğun kendine olan güveni ortadan kalkar veya hiç oluşmaz.
• Aşırı baskı ve kontrol altında kalan çocuk sessiz, uslu, nazik ve dürüst olabilir ama bunun yanında küskün, silik, çekingen ve kolay etki altında kalan bir yapıya bürünür.
• Sürekli ayıplanma, eleştirilme ve dayak çocuğun ruhsal yapısını olumsuz etkiler.
• Çocuk kolayca ağlamaya başlar.
• Belli bir zaman sonra çocuk isyankar, inatçı, huysuz bir yapıya da bürünebilir ki bu durumda bu tip aileler genelde sorunu çözmek için baskı artırma yoluna giderler. Baskı, asiliği daha da artırır.
• Çocuk hırçın be kindar olabilir. Arkadaşları ile uyumsuz ve kavgacı olabilir.
• Hata yapmasına müsaade edilmeyen çocuk ileri yaşlarda sıkıntıları karşısında dayanıksız olabilir.

İlgisiz ve Kayıtsız Aile Yaklaşımı

Karakteristik Özellikleri

Aile aşırı rahattır, çocuğun dünyasına girmek gibi bir kaygıları yoktur. Çocuğun sorumluluklarından kaçma vardır. Eşler çocukla ilgili sorumlulukları birbirleri üzerine atmaya çalışırlar. Anne baba çocuğa örnek bir model olamaz. Genellikle bu aile tipi davranış, anne babada aynı anda görülmez. Çoğunlukla ailede çalışan fert hangisi ise ilgisiz aile davranışı onda görülür. Çok çocuklu ailelerde rastlanma ihtimali daha fazladır.

Çocuk Üzerine Etkisi

• Çocuk bencil ve şımarık olur. Bu yüzden arkadaş çevresinde sevilmezler.
• Çocuk evde veya okulda anne babasının dikkatini çekmek için alışılmadık davranışlar sergiler.
• Ailesi çocuğa model olamadığı için çocuk kendine başka modeller seçer. Gençlik dönemlerinde çocuk, vaktinin tümünü arkadaşları ile geçirir.
• Genç yaşta çocuk zararlı alışkanlıklar edinmeye meyilli olabilir.

Koruyucu Aile Yaklaşımı

Karakteristik Özellikleri

Bu aile tipi baskıcı otoriter aile tipi ile karıştırılabilecek kadar benzer. Aralarındaki temel fark; bu aile tipinde şefkat, koruma güdüsü, disiplinden daha ön plandadır. Çocuğa gereğinden fazla özen ve gereken işler bile koruyucu aile tarafından yapılır. Mesela çocuğa 6-7 yaşına kadar yemeği yedirilir, 14-15 yaşına kadar anne kızının saçlarını tarar.

Çocuğa Üzerine Etkisi  

•  Çocuk aşırı duygusaldır.
• İleri yaşlarda bile etrafına bağımlı olarak yaşar.
• Kendi ayakları üzerinde durması uzun yıllar alır.
• Çocuk toplum içinde kendi başına iş yapma cesaretini gösteremez.
• Çocuk anne babasından ayrı kalamaz ileri yaşlarda bile sürekli anne babasının yanında olmak ister.

Hoşgörülü Aile Yaklaşımı

Karekteristik Özellikleri

İnsan ilişkileri düzenlenirken, ödül ve cezanın yeri ve sınırları iyi belirlenmelidir. Sürekli ceza uygulanması çocukları olumlu yönde etkilemediği gibi, devamlı ödüllendirmede olumlu sonuç vermeyecektir. Her zaman ödüllendirilen çocuk neyin doğru neyin yanlış olduğunu öğrenemeyecek ve normal bir kişilik geliştiremeyecektir. Bu aile yaklaşımında aşırı hoşgörülü olmak çocuğun bazı olumsuz davranışlar geliştirmesine sebep olabilmektedir. Hoş görülü aile yaklaşımı deyince çocuğun çok serbest bırakılması anlaşılmamalıdır. Hoşgörülü aile yaklaşımı aşağıdaki özellikleri gösterir.

• Mükemmele en yakın aile tipidir.
• İlgisiz aile tipine bazı yönleri ile benzese de çocuk burada başıboş bırakılmaz.
• Hoşgörü yapılan her şeyi hoş görmek değildir. Belirli kurallar ve kısıtlamalar mutlaka vardır.
• Evde herkesin söz hakkı vardır. Çocuk kendini ifade edebilir.
• Duygu ve görüşlere saygı vardır.
• Yanlışları sebebi ile çocuklara yaptırım uygulanır ama evvelinde koyulan kurallar çocuğun anlama seviyesine inilerek mantıklıca izah edilir.
• En zor ve sabır isteyen yöntemdir.
• Hoşgörülü ailenin düşebileceği en yaygın hata çocuğa aşırı serbestlik olabilmektir. Bu noktaya dikkat edilmelidir.

Çocuk Üzerine Etkisi

• Özgüven sahibi bireyler yetişir.
• Kendini rahat ve kolayca ifade edebilen bireyler yetişir.
• Çocuğun farklı hobilere yönelmesine daha sık görülür.
• Çocukta asilik ve kavgacılık görülmez.

Tutarsız Aile Yaklaşımı

Karakteristik Özellikleri

Genellikle genç ebeveynlerde ve ilk çocuğun yetiştirilmesinde görülür. Anne baba çocuğumu daha iyi nasıl yetiştirebilirim sorusunu kendilerine sormaya başladıklarında, eğitim metodunda değişikliğe gidebilirler. Bu esnada eski-yeni çatışması olur ve ailenin çocuğa karşı tavırlarında tutarsızlıklar olur. Bu genellikle ara bir yaklaşımdır. Uzun yıllar ailenin bu karakterde kalması çok nadiren görülür. Tutarsız davranan ailelerde bunun temel sebebi eşlerin çocuk yetiştirmeye farklı bakmaları ve bunu çocuğa yansıtmalarıdır. Bazen de eşler çocuk yetiştirme metotlarında yapma hususunda farklı düşünürler bu da tutarsızlığa neden olur. Mesela baba otoriter-baskıcı iken anne koruyucu bir tavır sergilerse hele birde bu çocuğa yansırsa tutarsız aile oluşur. Annenin ak dediğine baba kara diyorsa çocuk bu ortamdan olumsuz etkilenir.

Çocuk Üzerine Etkisi

• Çocuk üzerine etkisi ve bu etkinin yıkıcılığı hangi aile tipleri arasında kararsız kalındığına göre değişir.
• Buna bağlı olarak çocuk asi, hırçın inatçı olabileceği gibi içine kapanık ve kendine güvensiz olabilir.
• Çocukta anne baba sevgisi azalır.
• Çocukta dikkat toplayamama ve uzun süre bir işe odaklanamama problemleri ortaya çıkar.
• Çocuk anne veya babadan birisine çok yaklaşırken diğerinden uzaklaşabilir.
• Çocukta yalan söyleme, sözünde durmama gibi davranış problemleri ortaya çıkabilir.

Yukarıda özellikleri verilen aile tiplerinden de anlaşıldığına göre hoşgörülü aile yaklaşımı çocuk eğitimi açısından en tutarlı olanıdır.